FAQ: de meest gestelde vragen over ondernemen tijdens de Oekraïnecrisis

De oorlog in Oekraïne laat niemand onberoerd. Niet alleen burgers laten hun solidariteit blijken door Oekraïnse vluchtelingen op te vangen, ook de verschillende Europese overheden nemen maatregelen. Door de vele sancties die de verschillende Europese landen hebben afgekondigd, is er heel wat veranderd voor bedrijven die in Rusland actief zijn. En uiteraard is ook handel met Oekraïne zelf sterk bemoeilijkt. Hieronder sommen we de vragen op waar ondernemers het vaakst mee zitten.

OPROEP: Via de campagne #PlekVrij, een initiatief van staatssecretaris Sammy Mahdi, kunnen gezinnen zich kandidaat stellen om Oekraïense vluchtelingen die naar België komen op te vangen. Een mooi signaal dat UNIZO mee ondersteunt. Heb ook jij een plek vrij, dan kan je dat melden via (de website van) je gemeente.

Niemand kan afzijdig blijven bij het drama dat zich afspeelt in Oekraïne. Ook wij bij UNIZO niet. Wil ook jij je steentje bijdragen? Doe dan een gift via het Belgisch consortium 12-12...

Welke sancties heeft de Europese Unie genomen tegen Rusland & Wit-Rusland?

Tussen 23 februari en vandaag heeft de Europese Unie drie sanctiepakketten getroffen. Hieronder kan u een overzicht vinden van de belangrijkste Europese sancties.

Financiële sancties

  • Uitsluiten van Rusland van SWIFT
    von der LeyenEen aantal Russische banken zal op 12 maart afgesloten worden van het SWIFT systeem. Dat heeft grote gevolgen omdat internationale financiële transacties van en naar Rusland heel moeilijk worden. SWIFT is namelijk een systeem waarbij internationaal berichten uitgewisseld worden zodat betalingen snel en veilig kunnen gebeuren. De banken die afgesloten worden zijn:

i.            Bank Otkritie

ii.           Novikombank

iii.          Promsvyazbank

iv.          Bank Rossiya

v.           Sovcombank

vi.          VNESHECONOMBANK (VEB)

vii.         VTB BANK

De gevolgen zijn dat betalingen uit Rusland of betalingen naar Rusland op korte termijn niet of zeer moeilijk uitgevoerd zullen kunnen worden. Wij adviseren om geen betaaltransacties te doen naar Rusland zonder daar eerst met uw bank contact over op te nemen.

  • Een overzicht van alle financiële sancties vindt u hier.

Export
Er geldt een exportverbod voor goederen uit bepaalde sectoren naar Rusland, Wit-Rusland en de zogenaamde ‘non-government controlled’ regio’s (Luhansk & Donetsk):

  • Exportverbod luchtvaart en de ruimtevaart
    Er geldt een exportverbod uit de EU naar Rusland van goederen zoals vliegtuigen, onderdelen, uitrusting, maar ook onderhoud.
    Meer info vind je hier...
  • Exportverbod energiesector
    De uitvoer & verkoop van goederen en technologie voor olieraffinage zal verboden worden.
  • Exportverbod technologiesector
    De EU heeft strengere beperkende maatregelen genomen voor de export van zogenaamde ‘dual-use’ goederen. Dat zijn goederen die zowel voor vreedzame toepassingen als voor militaire toepassingen.  Het gaat onder meer om halfgeleiders en dergelijke meer. Deze beperkingen gelden ook voor uitvoer naar Wit-Rusland.
  • Exportverbod wapens en gerelateerde producten
    Wapens en gerelateerde producten mogen niet meer geëxporteerd worden naar Rusland. Er is wel een uitzondering voorzien voor bestaande contracten.

Import

  • Er kunnen geen goederen meer geïmporteerd worden uit de gebieden rond Luhansk,  Donetsk en de Krim. Er kunnen ook geen toeristische diensten worden aangeboden in die regio’s.
  • Sancties tegen Wit-Rusland
    Aangezien het regime van Wit-Rusland nauw aanleunt bij Rusland, komt de Europese commissie ook met maatregelen tegen het land. Men wil voornamelijk de belangrijkste sectoren in Wit-Rusland raken, o.m. de tabaksindustrie, houtindustrie, cement- , ijzer- en staalindustrie door de import van deze producten in de EU te verbieden.

Geviseerde bedrijven en personen
Er gelden specifieke sancties voor specifieke entiteiten en personen in Rusland.
Wij raden aan om na te gaan of een van uw (zaken)partners onder de specifieke sancties valt, kan u de lijst raadplegen via deze website. Daarvoor zal u wel een (gratis) account moeten aanmaken.

Overige sancties

  • Europese luchtruim gesloten voor Russische vliegtuigen
    Russische vliegtuigmaatschappijen kunnen niet meer landen of opstijgen in de Europese Unie, en kunnen ook niet meer door haar luchtruim vliegen.
    Ook het Verenigd Koninkrijk heeft haar luchtruim gesloten voor Rusland. Ondertussen hebben de Russen ook de toegang tot het eigen luchtruim ontzegd voor verschillende Europese landen.
  • Bevriezen buitenlandse activa
    Heel wat buitenlandse activa van Rusland zijn nu bevroren. Dat moet het moeilijker maken voor de Russen om de oorlog te financieren en personen in het regime ook individueel financieel raken.
  • Visa
    Russische diplomaten, ambtenaren en zakenmensen zullen geen geprivilegieerde toegang meer hebben tot de VISA procedures die toegang verlenen tot de EU.
  • Verbieden Russische staatsmedia
    Bepaalde door de Russische overheid gecontroleerde media, zullen hier niet meer te zien zijn. Von der Leyen heeft onder meer Russia Today en Sputnik genoemd als voorbeelden.

Welke sancties hebben andere landen genomen tegen Rusland & Wit-Rusland?

Heel wat andere landen hebben sancties genomen tegen Rusland na de inval in Oekraïne. Hieronder kan u een niet-exhaustieve lijst van buitenlandse sancties tegen Rusland terugvinden.

  • In de Verenigde Staten & het Verenigd Koninkrijk geldt een importverbod op Russische olie. Ook deze sanctie zal gevolgen hebben op de energieprijzen op de wereldmarkten.Biden
  • In de VS en het VK gelden sancties tegen Russische individuen en bedrijven.
  • Het luchtruim van zowel Canada, de VS en het VK is gesloten voor Russische vluchten
  • Export van Dual Use goederen is verboden in het VK en de VS
  • Er gelden sancties tegen de Russische centrale bank wat hen belet om de Russische reserves van 630 miljard dollar te gebruiken om de impact van de Westerse sancties te verzachten.

Heeft Rusland zelf al tegenmaatregelen genomen?

Rusland heeft het luchtruim gesloten voor o.a. alle lidstaten van de Europese Unie. Verder gelden een aantal financiële sancties die vooral gericht zijn op buitenlandse valuta in Rusland houden. De algemene verwachting is dat er nog Russische tegenacties zullen volgen die een grotere impact op Westerse bedrijven kunnen hebben.

Wat zijn de voornaamste gevolgen voor de Belgische economie?

Het spreekt voor zicht dat de oorlog in de Europese achtertuin gevolgen zal hebben voor het Belgische bedrijfsleven. Er zijn directe en indirecte gevolgen door de Russische invasie in Oekraïne.

Directe gevolgen:

  • Stijging energieprijzen. We zien de energieprijzen nu al een tijdje stijgen, en dat zal waarschijnlijk nog een tijd blijven duren. Die prijsstijgingen zullen doorgerekend worden aan de Belgische bedrijven & consumenten. Belangrijk om op te merken is wel dat België slechts voor 10% van haar totale energiebehoefte afhankelijk is van Rusland.

Indirecte gevolgen

  • Toenemende inflatie en afnemend consumentenvertrouwen. We krijgen nu reeds meldingen van personen die reizen afzeggen of bestellingen uitstellen omwille van de crisis.
  • Leveringstermijnen kunnen aanzienlijk toenemen.
  • Ook wanneer uw bedrijf niet rechtstreek zaken aankoopt in Oekraïne of Rusland kan de impact groot zijn. Onder meer polypropyleen, een basisproduct voor verpakkingen (veelal in de voedingssector) wordt voor meer dan 20% in Rusland aangekocht door EU producenten. Het wegvallen van dat volume kan tot prijsstijgingen leiden die zich zullen laten voelen in verschillende sectoren.

Hoe beperk ik de gevolgen voor mijn bedrijf?

Stap 1: Ga eerst en vooral na of uw bedrijf activiteiten heeft die onder de rechtstreekse sancties valt. Of u met andere woorden exporteur bent van één van de producten die onder het exportverbod vallen, rechtstreeks goederen uit Luhansk, Donetsk of de Krim invoert, producten importeert uit Wit-Rusland die onder de importban vallen,…

Stap 2: Breng ook indirecte afhankelijkheden in kaart. O.m. leveranciers met grote Russische afhankelijkheid e.d.m., mogelijke betaalproblemen van Russische klanten, transportmoeilijkheden, stijgende prijzen van bepaalde grondstoffen

Stap 3: Bekijk of het opportuun is om nieuwe afzetmarkten of leveranciers te zoeken voor uw producten. Ga ook na of er alternatieven beschikbaar zijn voor door u gebruikte producten met een beperktere Russische afhankelijkheid.

Stap 4: In het geval dat uw activiteiten zo erg leiden onder de crisis, kan u beroep doen op het systeem van tijdelijke werkloosheid voor uw werknemers.

Wat met mijn transport naar Rusland?

Transport naar Rusland kan nog, maar zal veel moeilijker verlopen. Een aantal grote leveranciersbedrijven hebben reeds aangegeven niet meer in Rusland te leveren (o.m. UPS & Fedex).

Ook de Belgische douane heeft aangegeven dat alle producten bestemd voor export naar Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne geselecteerd zullen worden voor controle (al dan niet fysiek). De goederen worden extra gecontroleerd om na te gaan of ze niet onder de sancties vallen die de Europese Unie reeds getroffen heeft (zie hierboven). Hou dus rekening met extra controles en vertragingen wanneer u uitvoert naar één van deze landen.

Kan ik beroep doen op het systeem van tijdelijke werkloosheid door de crisis?

Wanneer het onmogelijk is voor bepaalde werknemers om te werken door de oorlog in Oekraïne (o.m. door problemen bij de aanvoer van grondstoffen of materialen of exportproblemen) kan u bij de RVA tijdelijke werkloosheid aanvragen voor uw werknemers.

De federale overheid heeft bovendien beslist om dit tot eind juni toe te staan onder de vereenvoudigde tijdelijke werkloosheid wegens corona. 

Voor werknemers die vastzitten in Oekraïne zal in principe geen tijdelijke werkloosheid worden aanvaard.

Wat kan ik zelf doen om een steentje bij te dragen?

Unizo bekijkt welke acties we zelf zullen opzetten. In elk geval zijn reeds in verschillende lokale ondernemersverenigingen initiatieven opgezet. Indien u zelf acties hebt opgezet kan u dit melden via oekraine@unizo.be. Bovendien kan je ook een gift doen via het Belgisch consortium 12-12.

OPROEP: Via de campagne #PlekVrij, een initiatief van staatssecretaris Sammy Mahdi, kunnen gezinnen zich kandidaat stellen om Oekraïense vluchtelingen die naar België komen op te vangen. Een mooi signaal dat UNIZO mee ondersteunt. Heb ook jij een plek vrij, dan kan je dat melden via (de website van) je gemeente.

Kan ik zomaar Oekraïense vluchtelingen in dienst nemen?

Dat kan inderdaad. Door een beslissing van Europa hebben de Oekraïense vluchtelingen een zogenaamd ‘tijdelijk beschermingsstatuut’ gekregen, waardoor ze in België als werknemer of zelfstandige aan de slag kunnen, of een beroepsopleiding, volwassenenonderwijs, … kunnen volgen. Dat statuut is één jaar geldig, maar Europa kan dat nog verlengen tot maximaal 3 jaar.

Maar zoals steeds zijn er enkele formaliteiten aan verbonden:

Aanmelding

Oekraïense vluchtelingen die hier als werknemer of zelfstandige aan de slag willen gaan, moeten zich eerst aanmelden bij het registratiecentrum (Brussels Expo Paleis 8, Heizel Verregat, 1000 Brussel) met hun Oekraïense identiteitsdocumentatie. Ze krijgen dan een attest van tijdelijke bescherming. Met dit attest geeft het gemeentebestuur van de woonplaats aan de vluchteling een zogenaamde ‘A-kaart’ af die één jaar geldig is.

Aan de slag als zelfstandige

Om als zelfstandige aan de slag te gaan, moet een Oekraiënse vluchteling niet alleen die A-kaart hebben, maar ook een beroepskaart. Die moeten ze aanvragen via het online WSE-loket (indien ze in Vlaanderen verblijven) of bij een erkend ondernemingsloket (als ze in Brussel verblijven)

Aan de slag als werknemer

Door het tijdelijke beschermingsstatuut (dat aangetoond wordt door de A-kaart), moet een Oekraiënse vluchteling die hier als werknemer aan de slag wilt, geen arbeidsvergunning aanvragen. Ze kunnen dus gewoon zo aan de slag.

Sommige Oekraïeners waren al vóór de oorlog hier, en hebben dus al een vergunning. Die blijft dan ook gewoon doorlopen:

  • Oekraïners die vandaag reeds in België zijn voor seizoensarbeid, krijgen de mogelijkheid om hun arbeidskaart voor seizoensarbeid uitzonderlijk te verlengen. Ook wanneer zij langer dan 90 dagen in België zullen verblijven.Het is tot op vandaag nog onduidelijk hoe lang de verlenging zal duren. Meer info op de websites van Vlaanderen en Brussel.
  • Oekraïeners die al toegang tot arbeid en bijhorend verblijf hadden nog vóór het tijdelijk beschermingsstatuut, hetzij via arbeidskaart en arbeidsvergunning, hetzij via een gecombineerde vergunning, die uitgereikt werd in Vlaanderen of Brussel kunnen zich gewoon op die vergunningen blijven beroepen. De toelating tot arbeid kan zoals gewoonlijk door de bestaande werkgever verlengd worden, of bij tewerkstelling door een andere werkgever, hernieuwd worden door die nieuwe werkgever.

Meer informatie

 

Op 3 maart 2022 beslisten de bevoegde ministers om Oekraïense vluchtelingen een tijdelijk statuut toe te kennen, waardoor ze recht hebben op opvang, onderwijs, werk, … zonder een asielprocedure te moeten doorlopen. Deze tijdelijke erkenning kan verlengd worden voor de totale tijdsduur van het conflict. Oekraïners die tijdelijke bescherming hebben gekregen, hebben dus het recht om in België te werken als werknemer of zelfstandige. In dat laatste geval moet hij of zij wel in het bezit zijn van een beroepskaart. Meer info vind je hier.

Welke steunmaatregelen zijn van toepassing voor Europese bedrijven?

Afgezien van het hogervermelde systeem van tijdelijke werkloosheid, heeft de Vlaamse overheid ook beslist dat de overbruggingslening (die oorspronkelijk bedoeld was voor corona) ook toegankelijk wordt voor bedrijven die zware hinder ondervinden door de oorlog en daardoor op korte termijn in financieringsproblemen dreigen te komen. Alle info over de overbruggingslening vind je hier. 

Kan ik nog reizen naar Rusland en/of Oekraïne?

Buitenlandse zaken geeft momenteel een negatief reisadvies voor niet-essentiële reizen naar zowel Rusland als Oekraïne.

Voor meer info:

Rusland: https://diplomatie.belgium.be/nl/Diensten/Op_reis_in_het_buitenland/reisadviezen/rusland

Oekraïne: https://diplomatie.belgium.be/nl/Diensten/Op_reis_in_het_buitenland/reisadviezen/oekraine

Interessante links

Hier vind je het dossier van Flanders Investment & Trade (FIT) over de sancties tegen Rusland...

Hier vind je meer info van het nationaal forum (Douane) over de beperkende EU-maatregelen...