De markt volledig vrijlaten betekent het einde van het kapitalistisch systeem!
De wereld davert op zijn grondvesten. We zijn nog niet volledig hersteld van de pandemie of de oorlog in Oekraïne diende zich al aan. De bevoorradingslijnen zijn serieus verstoord, een stevige inflatie steekt de kop op, de arbeidskrapte was nog nooit zo groot, en de klimaatproblematiek hangt als het zwaard van Damocles boven ons hoofd. Om te ondernemen zijn er al makkelijkere periodes geweest. Maar volgens Professor Paul De Grauwe is er veel meer aan de hand. We botsen op de limieten van de markt. De vrije markt moet zich dringend heruitvinden of ze zal haar eigen ondergang creëren. Net dit onderwerp belicht Paul De Grauwe tijdens het UNIZO Topseminar 2022.
We duiken van de ene crisis in de andere. Is dat allemaal toevallig en kunnen we daar iets uit leren?
Wanneer het marktsysteem aan een heel grote schok is onderworpen, zoals die pandemie, of nu die oorlog, blijkt dat systeem ook een heel broos te zijn. Dan kan ontrafelen. En we zien dat bijvoorbeeld met die aanvoerketens die enorm bemoeilijkt worden. Dat was een buitengewoon gesofisticeerd systeem waarbij al die goederen, componenten en grondstoffen van over heel de wereld en terecht kwamen exact waar ze moesten zijn. Just in time! Dat was een ongelooflijk raderwerk. Maar je ziet dat dit systeem bij dergelijke schokken totaal uit de pas geraakt. En dat blijkt dan door te werken op heel wat andere niveaus. En dan moet de overheid optreden om dat systeem recht te houden, te stutten.
En dan spreken we nog niet over de klimaatcrisis.
Inderdaad, en die problematiek, die crisis is nog een categorie hoger dan wat we nu meemaken. Hoe we dit gaan oplossen, dat zal nog een pak moeilijker zijn. Die klimaatcrisis is grotendeels een gevolg van ons marktsysteem. We produceren zodanig veel op een zodanig vernietigende manier voor het milieu, dat dit moet leiden tot een allesomvattende crisis.
Het ondernemersinitiatief heeft dus zijn grenzen?
De totale vrijheid van het ondernemen kan botsen op de vrijheid van andere mensen. Een onderneming die schadelijke stoffen uitstoot, berokkent schade aan heel wat andere mensen en aan de gezondheid en beknot de vrijheid van die mensen. Dat is één van de belangrijkste limieten van het marktsysteem.
Er moeten dus mechanismen bestaan om dat te stoppen, om lijnen te trekken. Die limieten op de markt zijn noodzakelijk. Want als we die niet hanteren, of niet in staat blijken dit op te lossen, gaan vele mensen het marktsysteem verwerpen. Dan gaan ze terecht stellen: ‘Het systeem is verderfelijk, het leidt uiteindelijk tot de vernietiging van het milieu. Weg ermee! Iets anders!’
Dat is uiteindelijk in het nadeel van ondernemers, want zij moeten dan ondernemen in een vijandige wereld. Het omgekeerde is ook waar. Producten en diensten die duurzaam en milieuvriendelijk zijn, scheppen een klimaat van welzijn en ondernemers gezindheid en komt het ondernemerschap ten goede.
Dus meer regelgeving?
Die regelgeving is dikwijls in het belang van onze ondernemers. Neem nu de problematiek van monopolievorming en concentratie. Een ondernemer die zo succesrijk is dat hij de enige is die overblijft in een bepaalde markt en zijn concurrenten heeft uitgeschakeld, wordt een monopolist. En dan is het niet meer zo leuk! Want dan is de kans groot dat hij zijn monopoliepositie zal uitbuiten met te hoge prijzen en te lage lonen. Dit is dus ten nadele van miljoenen mensen.
Dus ook daar heb je een externe instantie nodig die zo’n misbruiken en concentratie aan banden kan leggen. Dit is ook in het voordeel van vele andere ondernemingen. Nu hebben we nog te veel machtsconcentratie. En dat is dodelijk voor ons systeem.
Ben je dan tegen de vrije markt?
Nee, helemaal niet! Het is het enige bewezen systeem in de geschiedenis dat leidt tot materiele welvaart. Het is omdat er een vrije markt is dat mensen individuele initiatieven kunnen nemen, voldoende vrijheid hebben om te ondernemen en daarvoor ook worden beloond.
Die dynamiek heeft wonderen mogelijk gemaakt van innovatie, nieuwe goederen en diensten. En dat heeft in de meeste landen geleid tot de uitschakeling van de extreme armoede. Dat is het enige marktsysteem dat dit kan. Maar het heeft zijn limieten. We moeten grenzen leggen aan de markt. De klimaatcrisis, de opwarming van de aarde zijn existentiële problemen. En als we het systeem niet kunnen corrigeren is het kapitalisme verdoemd!
De Limieten van De Markt
Volgens Professor Paul De Grauwe is er veel meer aan de hand en botsen we op de limieten van de markt. De vrije markt moet zich dringend heruitvinden of ze creëert haar eigen ondergang. Straffe uitspraken van iemand die het wel kan weten. Paul De Grauwe is een internationaal vermaard econoom, doceert aan de prestigieuze London Business School en was professor aan de Universiteit van Leuven, raadgever van de Europese Commissie en onze eigen Belgische regering. Zijn boek ‘De Limieten van de markt’ krijgt elke deelnemer mee in een handige trolley.