Speech Danny Van Assche UNIZO Startevent 20 september 2022
Heren vice-premiers, dames en heren ministers, geachte volksvertegenwoordigers, dames en heren, beste ondernemers
Vandaag vier ik mijn “lustrum”. Het is de vijfde keer dat ik de eer en het genoegen heb om het UNIZO-startevent te mogen afsluiten. En dat met een groeiend enthousiasme. Uiteraard. Want vorig jaar somde ik een reeks maatregelen op om het tekort op de arbeidsmarkt aan te pakken, en kijk, dit jaar staan die netjes in een werkgelegenheidsakkoord. Eens kijken of we dat truckje nog eens kunnen herhalen.
Ik ben een kind van de jaren zeventig en tachtig. Ik herinner me de sfeer van toen nog goed. Het was een donkere crisisperiode met bedrijfssaneringen, stakingen, indexsprongen en de legendarische devaluatie van 1982. De oorzaak – zei men toen – waren de opeenvolgende olieschokken. Maar eigenlijk was er veel meer aan de hand. De overheid had haar zaken niet op orde. De concurrentiepositie was wankel en de werkloosheid steeg naar ongekende hoogtes. Ik weet het: “elke vergelijking loopt mank”. Maar toch herken ik vandaag verdomd veel problemen die we toen ook hadden. We hebben te maken met een externe energieschok, die ervoor zorgt dat rendabele bedrijven plots niet meer rendabel zijn. Na de ingrepen van de regering Michel was onze internationale concurrentiepositie grotendeels hersteld, maar dit jaar is het hek opnieuw van de dam. Opeenvolgende indexaties zullen de loonkosten in de privé dit en volgend jaar met 17% doen toenemen. Dit is bijna 9 procentpunt méér dan in de eurozone. Onze concurrentiepositie staat dus net als in de jaren tachtig zwaar onder druk. Een groot verschil met dertig jaar geleden is de werkloosheid. Ondanks de dreigende recessie blijven vacatures open staan en spreken we van een tekort op de arbeidsmarkt. Ongetwijfeld voer voor vele economische studies en nieuwe theorieën.
Kortom, dames en heren, na twee jaar corona, kunnen we zonder overdrijven zeggen dat we vandaag opnieuw in een majeure crisis zitten die een kordate aanpak vereist. Devaluatie is alvast geen optie meer, en het zou ons ook niet helpen. Integendeel. Maar het herstelbeleid van de jaren tachtig zou alvast inspiratie kunnen geven voor onze zorgen van vandaag. Ik zie twee belangrijke problemen die aangepakt moeten worden: de energiecrisis en de evolutie van onze lonen
- De energiecrisis
Ik ga u niet vervelen met de zoveelste analyse van het hoe en waarom van het energieprobleem. Het probleem is duidelijk. De afgelopen maanden zijn de prijzen van gas en elektriciteit dermate gestegen, dat een kwart van de ondernemers nu al niet meer rendabel is. De UNIZO KMO-barometer valt dit kwartaal terug van -8 naar -27, en daarmee zitten we zo goed als op het Corona-dieptepunt. Voor ons trouwens geen verrassing want op onze UNIZO Ondernemerslijn neemt het aantal paniektelefoons toe. Ondernemers zien het letterlijk vaak niet meer zitten. En het zal alleen nog erger worden. De helft van onze kmo’s heeft nu immers nog een vast energiecontract maar zal dat binnenkort verliezen. De toestand is bijzonder ernstig. We hebben maatregelen nodig op zeer korte en op middellange termijn. Een herstelbeleid dus.
De eerste opdracht is om onze bedrijven door de crisis te loodsen. Niet alleen voor die bedrijven zelf, maar ook voor de jobs van hun werknemers. Wil je na deze crisis zo snel mogelijk weer aanknopen met deftige groeicijfers, dan moet je ervoor zorgen dat gezonde bedrijven hier niet aan ten onder gaan. De echte oplossing zal uit Europa moeten komen en we danken alvast de minister voor haar inzet om samen met de premier te ijveren voor een prijsplafond op Europees vlak. Maar we hebben geen tijd om daarop te wachten. We zijn tevreden dat de federale regering afgelopen vrijdag eindelijk beslissingen heeft genomen die ondernemers vooruit helpen. De accijnzen op bodemtarief zetten, zorgen voor afbetalingsplannen bij de fiscus en bij de sociale zekerheid, het versoepelen van de toegang tot de economische werkloosheid, een beperkt moratorium op faillissementen: het zijn allen maatregelen die UNIZO heeft voorgesteld. Het probleem is hiermee verre van opgelost, maar de federale regering heeft wel een hoopvol signaal gegeven.
Alle ogen zijn nu gericht op de Vlaamse en de Brusselse regering. Waar wacht men toch op? De Vlaamse regering werkt aan een tijdelijk crisiskader om bedrijven die hun energiefactuur zien verdubbelen, tegemoet te komen. Dit is inderdaad de juiste maatregel. We zijn het er ook mee eens dat je deze maatregel gericht moet inzetten op wie hem echt nodig heeft. Maar formuleer de voorwaarden ervoor niet zo, dat diegenen die de maatregel nodig hebben, uit de boot vallen. En verlies geen tijd meer. Het is nu dat ondernemers beslissen om door te doen of niet. Zorg ervoor dat ze weten in welke omstandigheden ze dit kunnen doen.
Ik hoor geregeld dat dit de overheid veel geld gaat kosten, en dat is juist. Bovendien klagen ondernemersorganisaties toch altijd over de overheidstekorten? Hoe leg je dat uit? Nochtans is dit perfect verdedigbaar. Grote crisissen – of het nu corona of energie is – moet je aanpakken. Als het brandt, moet je blussen. Dat zijn éénmalige uitgaven die ervoor zorgen dat de relance achteraf des te krachtiger zal zijn. Het echte probleem zijn structurele tekorten. Die moeten we aanpakken. Maar die tekorten kunnen geen excuus zijn om nu niets te doen.
Dit is de korte termijn. De dringende termijn. Maar het échte beleid is de energietransitie zelf. Wanneer we een toekomst willen waarin we niet afhankelijk zijn van schurkenregimes voor onze energiebevoorrading, dan moeten we onze energie zelf maken. En ik zeg dat niet. Onze ondernemers zeggen dat. Nu reeds zegt 12% van onze ondernemers dat ze maximaal overgeschakeld zijn op hernieuwbare energie. Nog eens de helft van onze ondernemers staat klaar voor de overstap. En de rest wil wel, maar ziet nog niet in hoe. Weet u hoeveel ondernemers geen nood zien in de energietransitie? 4%! Slechts 4% van de zelfstandige ondernemers ziet er geen heil in. Dames en heren, waar Greenpeace in geen jaren in geslaagd is, heeft Vladimir Poetin in enkele maanden gerealiseerd.
Laat ons het ijzer daarom smeden wanneer het heet is. UNIZO pleit voor een “Energie Transitie Pact” waarbij alle overheden in dit land volop inzetten om de energietransitie te realiseren. We moeten onze energieproductie niet alleen centraal maar ook zoveel mogelijk decentraal, bij de bedrijven en bij de burgers, organiseren. Dat kan met eenvoudige maatregelen. Vorige vrijdag besliste de federale regering al een versterkte investeringsaftrek op energiebesparende investeringen. Zet daarnaast ruimere ecologiesteun en energie-coaching in om bedrijven de juiste keuzes te laten maken. Fundamenteler wordt het om investeringen in hernieuwbare energie niet langer tegen te werken. Waar blijft het decreet op de bestemmingsneutraliteit? Dat decreet zorgt ervoor dat de bestemming van een perceel alleen, geen reden mag zijn om geen windturbine te mogen plaatsen. Daar kan toch niemand tegen zijn? De vergunningsprocedures voor hernieuwbare energie werden al ingekort, maar er kan nog verder versneld worden. En eens die windmolen er staat, of de zonnepanelen er liggen, of de geothermische boring is gebeurd, zorg er dan ook voor dat de ondernemer deze energie kan delen met zijn collega’s. Vandaag is het bijna onmogelijk om als bedrijf zo’n micro-grid te realiseren. Tot slot, als we dan toch bezig zijn, durf ook ruimer te denken. Europa heeft mogelijkheden zat om in eigen hernieuwbare energie te voorzien. Als we investeren in een pan-Europees elektriciteitsnetwerk, dan is het een makkie om zonne-energie uit het Zuiden en wind- en waterenergie uit het noorden tot bij ons te krijgen.
- Loonevolutie
Maar hiermee is de crisis nog niet aangepakt. Uit onze ervaring van de jaren tachtig weten we dat de energiekost maar één van de problemen was. De automatische indexering in ons land zorgt er voor dat de koopkracht van de gemiddelde Belg gevrijwaard blijft. Tegelijkertijd namen de verschillende overheden maatregelen om mensen met een laag en midden-inkomen te steunen. Je zou denken dat dit voor een zekere sociale rust zou zorgen. Maar niets is minder waar. Hoewel de werkgevers op één of andere manier moeten omgaan met een loonkoststijging van meer dan 10% op één jaar en zelfs 17% op twee jaar, voeren de vakbonden dit jaar toch nog acties voor meer reëel loon. Morgen om te beginnen.
Dames en heren,
U verwacht nu van mij een grote tirade over hoe onverantwoord dat is. Wel, dat ga ik net niet doen. Want daarmee is niemand geholpen. De tijd dat ondernemers smulden van wat syndicaal spierballengerol is voorbij. Het water staat aan de lippen van onze werkgevers en ze willen oplossingen. Ik ben ervan overtuigd dat een sociaal akkoord de beste oplossing is. Want een akkoord, onderhandeld onder sociale partners, zorgt voor sociale rust en voor een maatschappelijk draagvlak. Daarom is mijn ontgoocheling zo groot over de framing van de afgelopen week waarbij de werkgevers werden weggezet als wereldvreemde vrekken die mensen in de armoede willen storten. Iedereen beseft toch dat dat beeld niet klopt? Ik zou daarom een formele oproep willen doen aan de collega’s van de vakbonden: start deze week met ons het sociale overleg op. Als we onze verantwoordelijkheid willen nemen dan moeten we binnen de maand een Interprofessioneel Akkoord afsluiten over zowel de loonevolutie, de welvaartsenveloppe, de arbeidsmarkt en alles wat men aan de agenda wil toevoegen. En ja, wij moeten (en willen) dit doen binnen de bestaande wettelijke kaders, maar we willen dit ook doen met open vizier. Laat ons samen de problemen formuleren waar zowel werkgevers, zelfstandigen als werknemers mee worden geconfronteerd. Laat ons dan samen voor deze problemen en met respect voor elkaar oplossingen zoeken. Dit is geen zever, geen framing, geen strategische zet. Dit is een expliciete vraag om de onderhandelingen te openen. Onze leden verwachten niets anders van ons.
Dames en heren,
Elke crisis is anders. Zeker is dat we er middenin één zitten die de geschiedenisboeken zal halen, net na een vorige van hetzelfde kaliber. We kunnen op dit ogenblik niet anders dan de toestand bijzonder ernstig nemen. Maar wat we niet gaan doen, is bij de pakken blijven zitten. Ik heb een bijzonder grote lijst huiswerk meegebracht voor al onze regeringen. Ik hoop dat men daarmee aan de slag gaat. Maar ik kan u wel één ding beloven: ook onze ondernemers zullen niet bij de pakken blijven zitten. Energie is immers niet alleen de nodige gas of elektriciteit. Energie is ook het wondermiddel dat onze ondernemers elke dag weer boven zichzelf doet uitstijgen. Energie is de prikkel die we nodig hebben om niet op te geven en veerkrachtig te zijn. Energie is wat ik u allemaal toewens om deze crisis aan te pakken. En wie zijn energie positief gebruikt, zal UNIZO als medestander vinden.
Ik dank u.