Vrije beroepen en de vennootschap

Bij de opstart van een vrij beroep staat u voor de beslissing hoe uw activiteiten georganiseerd zullen worden. Ofwel kiest u voor een eenmanszaak, ofwel voor een vennootschap. Deze keuze is op alle vlakken van de organisatie belangrijk aangezien er zowel op boekhoudkundig, vennootschapsrechtelijk als fiscaal gebied gevolgen zijn. De eenmanszaak is immers onderworpen aan weinig formele voorwaarden maar zorgt daarnaast voor weinig flexibiliteit en bescherming. Een vennootschap zorgt dan weer voor gemoedsrust maar meer administratie en kosten. Wat de beste keuze is voor de uitoefening van uw vrij beroep is afhankelijk van de omvang van uw activiteiten. 

Wanneer de uitgeoefende activiteiten evolueren en het cliëntenbestand groeit, kan de vraag naar de organisatie van de zelfstandige activiteiten opnieuw rijzen. Verschillende vrije beroepers starten met de oprichting van een eenmanszaak maar richten na enkele jaren een vennootschap op om fiscaal en organisatorisch zo optimaal mogelijk te kunnen werken. Vaak houdt de keuze voor de oprichting van een vennootschap verband met een stijging van de winsten. U betaalt immers meer belastingen op uw winsten binnen een eenmanszaak.

KENMERKEN VAN EEN EENMANSZAAK

Een activiteit die wordt ondergebracht in een eenmanszaak is onderworpen aan zeer weinig formaliteiten. Er moet een ondernemingsnummer worden aangevraagd maar vervolgens zal er slechts een beperkte administratie en een enkelvoudige boekhouding moeten worden opgevolgd. De tussenkomst van een notaris is ook niet vereist bij de oprichting en er is geen startkapitaal nodig. Zo blijven de oprichtings- en administratieve kosten zeer beperkt. Dit is uiteraard voordelig als startend vrij beroeper. 

Aangezien de eenmanszaak geen rechtspersoonlijkheid heeft, zal er geen afgescheiden vermogen worden gecreëerd. Dit heeft als nadeel dat u zelf alle financiële risico’s draagt en uw privévermogen dus niet beschermd is tegen schuldeisers in het kader van de professionele activiteit. De winsten zijn rechtstreeks voor de vrije beroeper zonder dat hiervoor een uitkering van een rechtspersoon naar een natuurlijke persoon gebeurt. Echter moet er rekening worden gehouden met het gegeven dat deze winsten worden belast in hoofde van de natuurlijke persoon aan de progressieve tarieven van de personenbelasting. 

KENMERKEN VAN EEN VENNOOTSCHAP

Een vennootschap is een eigen rechtspersoon met een eigen, afgescheiden vermogen. Dit vermogen staat volledig los van het privévermogen waardoor de aandeelhouder van een beperkte financiële aansprakelijkheid geniet in geval van financiële moeilijkheden of insolvabiliteit. Afhankelijk van de keuze van vennootschap is een tussenkomst van een notaris vereist bij de oprichting en moet een dubbele boekhouding worden bijgehouden. Dit zijn significante kosten, zowel bij de opstart als gedurende de uitoefening van de activiteiten. De verschillen tussen de vennootschapsvormen worden hieronder schematisch weergegeven:

VRIJE BEROEPEN EN VENNOOTSCHAPPEN

Door de invoering van het Wetboek van vennootschappen en verenigingen (WVV) is de keuze van vennootschapsvorm voor vrije beroepen sterk beperkt. Zo is de enige rechtsvorm die in principe in aanmerking komt de BV. De CV is immers voorbehouden aan ondernemingen met een specifiek coöperatief doel en de NV is op maat gemaakt van de grote tot zeer grote bedrijven. 

Belangrijk om te weten voor vrije beroepers is dat het afgescheiden vermogen slechts gedeeltelijk van toepassing is. Dit wil zeggen dat er slechts in beperkte mate een vermogen wordt gevormd dat afgezonderd is van de vermogens van de vennoten en dient als bijzonder verhaalsobject voor de schulden van de vennootschap. Bij vrije beroepen blijft de beroepsaansprakelijkheid immers uitgebreid waardoor de vrije beroeper kan worden aangesproken in het privévermogen. De beperkte aansprakelijkheid blijft evenwel een belangrijk voordeel. 

Een belangrijke reden voor vrije beroepers om een vennootschap op te richten is de eenvoudige manier waarop afspraken kunnen worden gemaakt. Men kan afspraken maken over de winstuitkering, het bestuur en het takenpakket. Zo bestaat er een grote contractuele vrijheid in hoofde van de vennoten die vrij kunnen bepalen welke onderlinge verdeelsleutel zij zullen hanteren bij het uitkeren van de winsten. Onder het WVV zijn er daarnaast minder dwingende regels waardoor de vennoten in samenspraak de mogelijkheid hebben om de statuten aan te passen en in te vullen, rekening houdend met de eigen behoeften. Bovendien kan men sinds de aanpassing van het WVV makkelijker in- en uitstappen en aandelen overlaten. Hoewel de BV staat voor “besloten vennootschap”, werd het besloten karakter immers losgelaten. In een maatschappij waarvoor vrije beroepen er steeds vaker voor kiezen om samen te werken in groepspraktijken of in samenwerkingsverbanden wordt dit steeds relevanter. 

Hou er steeds rekening mee dat er voor elk vrij beroep mogelijk deontologische voorschriften zijn rond samenwerking en organisatie van het beroep. Ook dit kan een impact hebben op de keuze. De toepasselijke reglementen van de beroepsorde of het beroepsinstituut dienen aldus te worden bekeken.

FISCALE IMPACT VAN DE KEUZE TUSSEN EENMANSZAAK EN VENNOOTSCHAP

Naast de organisatorische en vennootschapsrechtelijke gevolgen, heeft uw keuze ook een fiscale impact. Inkomsten uit de eenmanszaak worden geacht rechtstreeks bij de natuurlijke persoon te vallen waar de inkomsten van een vennootschap tot het vennootschapsvermogen horen. In de eenmanszaak zijn de winsten dadelijk beschikbaar en hoeven ze niet uitgekeerd te worden, maar gelden ook de tarieven van de personenbelasting. Voor vennootschappen geldt het tarief van 20% op de eerste €100.000 winst (kmo-vennootschappen) en 25% op het overige gedeelte. Deze winst moet daarna nog uitgekeerd worden aan een roerende voorheffing van 30% vooraleer ze beschikbaar is voor de natuurlijke persoon.