Het aantal kmo's in België (van eenmanszaken tot bedrijven met 49 werknemers) is in coronajaar 2020 (toch nog) met 2,5% toegenomen ten opzichte van het normale jaar 2019. Ze zijn nu in totaal met 1,22 miljoen. Dat blijkt uit het nieuwste KMO-rapport van UNIZO, UCM en bedrijfsinformatiespecialist Graydon. 

Een golf van stopzettingen en faillissementen werd vermeden, wat in belangrijke mate toe te schrijven valt aan de corona-steunmaatregelen van de verschillende regeringsniveaus. Die waren levensnoodzakelijk en hebben effectief gewerkt. Toch is het nog lang niet 'business as usual' voor de Belgische kmo's. De gevolgen van de coronacrisis wegen nog volop door. En daar dienen zich alweer nieuwe bedreigingen, zoals de exploderende energie- en grondstofprijzen, de stijgende loonkosten, de arbeidskrapte en personeelsuitval aan. Het is in die context dat de ratio's uit het KMO-rapport moeten worden geïnterpreteerd.

Midden maart 2020 kondigde de Belgische regering strenge lockdownmaatregelen aan om de eerste golf van de COVID-19-crisis in te dijken. Deze nooit eerder geziene situatie had zware gevolgen voor het bedrijfsleven. Er kwamen strikte gezondheidsmaatregelen, sterk gewijzigde werkomstandigheden en verplichte opschortingen van bepaalde activiteiten. Het was een schok zonder weerga voor de ondernemingen. In 2020 daalde daardoor het totaalvolume aan winsten van kmo’s tot 49 werknemers met 36% t.o.v. 2019. Van de resterende winst in 2019 werd in 2020 slechts een fractie uitgekeerd, om zoveel mogelijk eigen vermogen in de onderneming te houden. Op die manier pompten kmo’s ruim 23 miljard euro méér dan het jaar voordien in hun onderneming, duidelijk bedoeld als extra crisisbuffer.

Ondernemingen hebben ook een pak minder productiemiddelen (goederen en diensten) en voorraden aangekocht. Zo daalde het totaalvolume aan voorraden met 6,2% in 2020, wat betekent dat er meer voorraad is opgebruikt dan aangekocht. We kunnen dit illustreren met een voorbeeld uit de horecasector. Door de verplichte sluitingsperiodes moesten horecazaken bestaande, soms nog maar net aangekochte en vlug bederfbare voorraden verkopen via takeaway om er alsnog enig rendement uit te halen. En omdat er geen duidelijkheid was over het tijdstip van heropening (of een nieuwe sluiting), stelden deze zaken de aanleg van nieuwe (grote) voorraden uit. 

Kmo’s hebben dankzij het systeem van tijdelijke werkloosheid hun loonkosten significant kunnen drukken zonder personeel te hoeven ontslaan. In 2020 daalde het totaalvolume aan bezoldigingen door Belgische kmo’s met  9,5% t.o.v. 2019. Op het eerste gezicht een sterke afname. Maar dat percentage verbleekt uiteraard als je er het omzet- en inkomensverlies van de betrokken kmo-werkgevers op dat ogenblik tegenover plaatst.

De verplichte tijdelijke sluitingen van sectoren en ondernemingen, de economische recessie, de handelsperikelen en de verminderde vraag van consumenten in het coronajaar 2020 hebben - niet verrassend - een grote rem hebben gezet op de investeringsappetijt van de kmo's. Op Belgisch niveau daalde het totaalvolume aan investeringen in vaste activa in 2020 met 12,2% t.o.v. 2019. Logisch gevolg is dat ook het totaal aan vreemd vermogen (schulden bij externe financierders om investeringen te bekostigen) op korte en lange termijn daalde met 6,5%

Eric Van den Broele, Director Research and Development Graydon Belgium NV: "Wie zich beperkt tot klassieke jaarrekeninganalyse en de evoluties van klassieke ratio’s bekijkt zonder dieper te graven, kan niet anders dan concluderen dat de COVID-oorlog het beste is wat ons bedrijfsleven kon overkomen. Op zijn minst een contra-intuitieve conclusie. Uiteindelijk stellen we vast dat onze bedrijven zware schokken te verwerken kregen. Steunmaatregelen waren hierbij noodzakelijk. Daarnaast werden in belangrijke mate de bestaande reserves uitgeput. De vraag is nu hoe onze bedrijven de accute prijsstijgingen en de ermee samenghangende loonschok, de bevoorradingstekorten en andere  schokken die eraan komen kunnen opvangen."

Al deze cijfers samen illustreren haarscherp hoe diep het dal is waaruit kmo’s moeten kruipen in het (nog altijd niet helemaal) post-corona tijdperk. Dat broos herstel wordt bovendien bemoeilijkt door de spectaculaire stijging van de energie- en grondstofprijzen, de daaruit voortvloeiende torenhoge inflatie en de enorm gestegen kosten van de automatisch geïndexeerde lonen. Alsof dat allemaal nog niet erg genoeg is, worden onze kmo's ook nog geconfronteerd met een extreme arbeidskrapte, die op dit ogenblik op de spits wordt gedreven door massale omikron-personeelsuitval

Bovenop al deze uitdagingen komen voor onze kmo's ook nog de fundamentele transities op vlak van onder meer doorgedreven digitalisering, klimaat en duurzaamheid... 

Danny Van Assche, gedelegeerd bestuurder van UNIZO:"Het moge duidelijk zijn dat onze kmo’s in 2020 in bijzonder zwaar weer zaten en dat dit ook vandaag het geval is. Terwijl de KMO’s uit jaren komen met lagere omzet en winst, stapelen ook nu de problemen zich op: enorme loonindexeringen, uitbetalen van coronacheques, stijgende energiekosten, problemen met levering van materialen en bovendien onvoorzienbare uitval van personeel door de coronacrisis, bovenop de krapte op de arbeidsmarkt.  Na rampjaar 2020 is de relance geen evidentie in 2022.  Daarom moet er dringend een KMO-vriendelijk beleid gevoerd worden.  Verlaag ook de energiekosten voor KMO’s, voer asap de afgesproken tijdelijke extra arbeidsflexibilisering door zodat onze bedrijven voldoende personeel hebben om deze omikron-periode door te komen ...   Het grootste probleem dreigt de loonkost te worden.  Aan de vakbonden en bevoegde beleidsmakers zeg ik duidelijk: handen af van de loonwet die onze loonkostenhandicap in bedwang moet houden. Zeker nu de hoge inflatie de lonen de hoogte in drijft, getuigt het van een onwaarschijnlijk cynisme om die wet zelfs maar in vraag te durven stellen, laat staan er tegen te betogen. Wie nu nog niet beseft dat onze kmo's alle rugwind nodig hebben om onze economie en welvaart te redden, moet dringend wakker worden."

Download hier het volledige KMO-rapport...

Meer weten: 
Filip Horemans, UNIZO-woordvoerder
M 0478/22 37 51 - E filip.horemans@unizo.be  

Eric Van den Broele, Director Research and Development Graydon Belgium NV
M 0495/71 02 36 - E Eric.Vandenbroele@graydon.be