KMO-Rapport: Bijna een derde van de kmo’s zitten door financiële reserves

• Drie kmo’s op tien zitten door hun financiële reserves en hebben nood aan extra cashinjectie
• Hoe meer personeel, hoe meer kans op financiële problemen
• UNIZO vraagt doortastende maatregelen om in de kern gezonde ondernemingen te beschermen

Om de huidige kostenschok te overleven heeft 3 op 10 (29,2%) van de kmo’s nood aan extra cashinjecties omdat de beschikbare reserves ontoereikend zijn. Bij zelfstandigen zonder personeel gaat het om 1 op 4 (23,5%). De grote stijging van de loon-en energiekosten zijn hiervoor verantwoordelijk.

Dat blijkt uit het nieuwste KMO-rapport van UNIZO, UCM en bedrijfsinformatiespecialist GraydonCreditsafe. Dit KMO-rapport geeft, die op basis van het schokbestendigheidsmodel van GraydonCreditsafe, inzichten in de financieel-economische gezondheid van kmo’s en zelfstandigen zonder personeel.

Opeenvolgende crisissen hebben reserves uitgeput

Met de schokbestendigheidsscore berekent GraydonCreditsafe in welke mate een onderneming één of meerdere schokken kan opvangen. Bij de start van 2023 zijn 63% (segment 1 tot 6) Vlaams-Brabantse kmo's onvoldoende schokbestendig. In Brussel is dat 69,3%. Voor 26,5 % (segment 1 tot 3) van de Vlaams-Brabantse kmo’s is de situatie zeer alarmerend. In Brussel stijgt dat aantal zelfs tot 35,5%.

Grafiek 1: GraydonCreditsafe 9-grid voor kmo’s (t.e.m. 49 werknemers) in Vlaams-Brabant

Grafiek 2:  GraydonCreditsafe 9-grid voor kmo’s (t.e.m. 49 werknemers) in Brussel

Eric Van den Broele, Director Research and Development GraydonCreditsafe: “Volgens de klassieke analyse bevindt zich slechts een minderheid van de bedrijven in woelig water (de linkse kolom). Maar voor een diepere analyse moeten we naar de rijen kijken. Daarin tonen we aan in welke mate bedrijven overschot hebben die ze kunnen gebruiken om schokken op te vangen. We gaan hiervoor uit van de jaarrekeningen van 2021 die grotendeels de afgelopen maanden werden gepubliceerd. We vertrekken dus van schokreserves waarover onze ondernemingen begin 2022 beschikten.

De resultaten zijn confronterend. Bijna een derde van  kmo’s zit door de financiële reserves en moet op zoek naar extra cashmiddelen. Dit kan door injectie van vers kapitaal, steunmaatregelen, het aanspreken van het privégeld van de ondernemer, het aangaan van leningen of het doorvoeren van prijsverhogingen. Na COVID is voor vele ondernemers geen van deze opties vanzelfsprekend.

“Na de COVID-crisis werden we geconfronteerd met een explosie van grondstoffen-, energie- en loonkosten. De reserves geraken uitgeput, waardoor ondernemingen die in de kern wel gezond zijn, toch in de problemen komen. Dat is zeer zorgwekkend”, zegt Elke Tielemans, directeur UNIZO Vlaams-Brabant & Brussel.

Eric Van den Broele : “Covid was in eerste instantie een omzetschok. In 2022 en begin 2023 zorgen zowel de energie- als de loonschok voor ongezien wijzigingen in de kostenstructuur van ondernemingen.  Hoewel de steunmaatregelen van de verschillende overheden wel schokdempend werken, geven steeds meer ondernemingen aan dat ze moeten besparen op investeringen, op personeel en op het aanbod van goederen en diensten. Men kan de kostenstijgingen niet volledig doorrekenen, waardoor de marges en rendabiliteit onder druk komen te staan.”

Meer personeel = meer kans op financiële problemen

Het aandeel kmo’s met een injectiebehoefte (segmenten 1, 2 en 3) stijgt naarmate er meer werknemers zijn. De verhouding evolueert van 1 op 4 algemeen naar bijna 1 op 2 bij kmo’s die personeel hebben.

Elke Tielemans: ”Hoe meer werknemers, hoe groter de nood aan extra financiële middelen. Uiteraard speelt  de enorme loonimpact door de hoge inflatie en de automatische loonindexering hier een grote  rol.”

Bij zelfstandigen zonder personeel gaat het om 1 op 5 (20,9%) dat kan worden gelabeld als potentieel niet-crisisresistent.  Bij kmo’s met maximaal 9 werknemers noteert 45,1% een injectiebehoefte. Kmo’s met 20 en meer is dat 47,2%. Telkens was de overgrote meerderheid van hen financieel gezond op het einde van 2021.

“We zijn vooral zeer bezorgd om de bedrijven die volgens de klassieke parameters 2022 gezond in gingen, maar door de gestegen energie- en loonkosten nu door hun reserves geraken”, zegt Elke Tielemans. Voorbeelden zijn bedrijven uit de tuinbouw, buurtsupermarkten, modewinkels, maar ook ondernemingen die niet alleen arbeids- of energie-intensief zijn maar bovendien worden geconfronteerd met gigantische stijgingen van grondstoffenprijzen.”

Noodzakelijke maatregelen

De druk op de kmo’s is momenteel ongezien hoog.  De loonkosten van Belgische werkgevers stijgen veel sneller dan die van hun Europese concurrenten. Volgens de laatste vooruitzichten van de Nationale Bank van België gaat het om een stijging van 15% per uur in de periode 2022-2023. Daarboven komt de explosie van de energiefacturen. In coronatijden kenden we een omzetcrisis, nu hebben we af te rekenen met een kosten- en rendabiliteitscrisis.  

UNIZO vraagt om, na de indexering van januari, geen verhoging van de brutolonen door automatische indexatie door te voeren in 2023.  De indexering van de brutolonen in 2024 moet vervolgens, minstens deels, bepaald worden door onderhandelingen tussen de interprofessionele sociale partners.

Op middellange wil UNIZO voor een hervorming van de (afgevlakte) gezondheidsindex als basis voor de berekening van loonindexaties.

Elke Tielemans: “Het is correcter om te werken met een duurzaamheidsindex waarbij fossiele brandstoffen zoals gas en huisbrandolie niet langer in de productenkorf worden opgenomen. Vandaag betalen ondernemers en kmo’s de gestegen energiekosten dubbel: via duurdere productie of dienstverlening en via hogere loonkosten. Geïmporteerde energie-inflatie wordt op die manier twee keer verhaald op ondernemingen.”

Om ondernemers meer zuurstof te geven pleit UNIZO, bij uitblijven van een indexeringsaanpassing, om de vermindering van de werkgeversbijdragen met 7,07% minstens in de eerste twee kwartalen van  2023 te verlengen naar gans het jaar. Daarnaast is er kapitaalnood voor duurzame investeringen.

Momenteel is er een eerst ronde aan gerichte steun voor bedrijven die operationeel verlies lijden door de hoge energieprijzen. UNIZO vraagt om de tweede ronde snel te lanceren, indien nodig met aangepaste voorwaarden en criteria rekening houdend met de eerste ervaringen en het intussen versoepelde Europese kader, zodat kmo’s er ten volle gebruik van kunnen maken. 

Verder moet de investeringsaftrek voor energiebesparende maatregelen worden verhoogd (45,5% zoals in Nederland i.p.v. 13,5% in België) en dient de Vlaamse regelgeving voor decentrale energieproductie worden versoepeld. Tot slot is de versterking van de Brusselse steun voor de energiebesparende investeringen noodzakelijk, zowel onder de vorm van verhoogde subsidies via de Renolution-premies en de steun voor investeringen (KMO-subsidies), als via de leningen en financieringsoplossingen van Finance.brussels. 

Recordaantal zelfstandigen zonder personeel

De toename van het aantal eenmanszaken en vennootschappen zonder personeel van de laatste jaren zet zich onverminderd voort. Op Belgisch niveau zien we een stijging van 2,6% tussen 2020 en 2021. Vlaanderen telt 54,8% van de Belgische eenmanszaken, Brussel 7,8% en Wallonië 30,2%. Nooit eerder waren er zoveel ondernemingen zonder personeel in Vlaanderen: 89% van alle ondernemingen t.e.m. 49 werknemers doet het zonder personeel. Een stijging van 18,6% ten opzichte van 2012. Ook in Vlaams-Brabant zien we die onafgebroken toename tot 111.956 ondernemingen zonder personeel. Een aandeel van maar liefst 77,2%. In Brussel neemt het aantal eenmanszaken in deze periode met 30,3% toe. In Wallonië is dit 19,1%.

Het volledige rapport kan je hier downloaden.