Afgelopen jaar werden er in ons land 106.788 nieuwe ondernemingen (eenmanszaken en vennootschappen) opgericht. Een quasi status quo (een tikkeltje meer zelfs: + 0,64%) ten opzichte van de 106.108 starters in 2019. Bijzonder opmerkelijk en bemoedigend in een ongezien crisisjaar. Al leert een blik op voorgaande jaren wel dat corona toch remmend heeft gewerkt. Zo telde 2019 nog 5.995 starters (+ 6%) meer dan de 100.113 in  2018, toen de kaap van de 100.000 starters voor de eerste keer werd overschreden. 2018 telde op zijn beurt 5.032 of 5,29 % meer starters dan in 2017. Een toename die in lijn lag met die van voorgaande 'grand cru'-jaren: + 5,91 % tussen 2016 en 2017 en + 8,73 % tussen 2015 en 2016. Het stabiele tot zelfs licht toegenomen aantal starters in 2020 heeft trouwens vooral te maken met het positieve groeisaldo in Vlaanderen (+1,1%). Wallonië komt hier uit op - 5%, Brussel op -11,2%. Dat blijkt uit de nieuwste Startersatlas 2021 van UNIZO, Graydon en UCM, op basis van intussen definitieve en gedetailleerde cijfers van 2020.

Voorlopige cijfers voor het eerste kwartaal van 2021 tonen intussen een toename van het aantal starters op federaal niveau met +4,5% ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Een groei die vooral te danken is aan de spectaculaire klim van het aantal starters met +40,7% in maart 2021 ten opzichte van dezelfde maand vorig jaar, toen de crisis volop uitbrak. Vlaanderen komt hier voor het eerste kwartaal uit op +8,4%, Brussel op -5,4% en Wallonië op -0,6%. Focussen we ons specifiek op de maand maart 2021, dan zien we een forse vooruitgang ten opzichte van 2019 in alle drie de gewesten: +42,5% in Vlaanderen, +36,0% in Brussel en +40,4% in Wallonië.

Wat zowel de cijfers voor 2020 in de Startersatlas als de voorlopige cijfers voor het eerste kwartaal van 2021 aangeven is dat het ondernemersbloed kruipt waar het niet gaan kan en dat zelfs grote crisissituaties lang niet altijd leiden tot een substantiële daling van het aantal starters. Tel daarbij drempelverlagende evoluties als de voortschrijdende digitalisering en het verbeterde imago van ondernemerschap en je begrijpt al iets beter waarom ook 2020 zowaar nog een 'boerenjaar' werd op vlak van het aantal starters.

Sterkste groei in (online) detailhandel, sterkste verliezers zijn recreatie, transport en horeca
Op het eerste gezicht misschien verrassend is de sterkste toename van het aantal starters in de (toch ook zwaar getroffen) detailhandel (+22,6%). "Die groei vinden we echter vooral terug in een bijna verdubbeling van het aantal starters in e-commerce", verduidelijkt Eric Van Den Broele, Research & Development Director bij Graydon. "We zien hier dat de crisis tot op zekere hoogte een nieuw en modern ondernemerschap stimuleert. De crisis baart vernieuwing en creativiteit. De weg richting digitalisering lijkt definitief ingeslagen. Uiteindelijke zal blijken dat de ondernemers zelf keuzes maken en de weg richting toekomst bepalen. De kracht tot ondernemen en overleven komt vanuit het creatief ondernemerschap zelf."

"Ook in de bouwsector nam het aantal starters behoorlijk sterk toe (+10,2%)", gaat Eric Van Den Broele verder. "Deze sector bleef relatief goed gespaard door de crisis. In bepaalde deelsectoren kende de bouw zelfs een extra impuls, bijvoorbeeld doordat mensen het door de lockdown opgespaarde vakantiebudget gingen investeren in de renovatie van hun woning. Ook investeringen in vastgoed als tweede verblijf of belegging bleven de bouwsector een boost geven. Dat uit zich specifiek in de deelsector van de bouwprojecten waar we voor het tweede jaar op rij indrukwekkende cijfers meten:+45,95% in 2019 en opnieuw +30,51% in 2020."

Een voor de hand liggende sterke terugloop van het aantal starters zien we  in de sectoren kunst, amusement en recreatie (-24,47%), het vervoer te land, te water en in de lucht (-20,9%) en
de horeca (-13,82%). "Stuk voor stuk sectoren die ofwel verplicht, ofwel de facto door de omstandigheden voor een groot stuk stil liggen. Denk aan de evenementensector, de autocarbedrijven en taxi's, de café's en restaurants... Het gaat veelal ook over sectoren die bij hun opstart vrij tot zeer hoge investeringen vergen", legt Eric Van den Broele van Graydon uit.

Netto toename aantal ondernemingen bedraagt 2,6%
Doordat het aandeel stoppers in vergelijking met voorgaande jaren opvallend laag ligt (-12,9% ten opzichte van 2019), groeit de totale ondernemerspopulatie anno 2020 met een opmerkelijke 2,6% tegenover 2019. "Al zien we hier uiteraard ook de impact van het afgelopen moratorium op faillissementen en de steunmaatregelen, waardoor deze score allicht later nog gecorrigeerd zal worden", relativeert Eric Van den Broele. "Ook zien we hier de impact van ondernemers die langer dan gepland voort moeten doen nadat ze hun zorgvuldig opgebouwde pensioenspaarpot in hun zaak moesten pompen om ze overeind te houden."

Een positief signaal lijkt wel dat het aantal stoppers onder de starters van 2020 – die dus in volle crisis de handen aan de ploeg sloegen – tot nu toe met 5,4% in dezelfde lijn ligt als voorgaande jaren. Er zijn dus niet meer starters dan anders die tijdens hun eerste opstartjaar al de handdoek in de ring gooien. Wat er toch lijkt op te wijzen dat de voorbereiding van een ondernemersavontuur veel meer bepalend is voor hun overlevingsgraad dan de conjunctuur waarin ze starten.

Op die voorbereiding zet UNIZO volop in met advies, persoonlijke begeleiding, haalbaarheidsstudies, workshops en opleidingen.  Zo lanceerde UNIZO bijvoorbeeld onlangs ons digitale startersplatform, met de steun van VLAIO. Ook waren er het afgelopen jaar de verschillende online startersdagen en de recente digitale startersroadshow.
Kijk voor alle info op www.unizo.be/starters...

"Maar uiteraard volstaan de ondersteuning en begeleiding alléén niet om de kansen van starters op langere termijn gaaf te houden", benadrukt Danny Van Assche, gedelegeerd bestuurder van UNIZO. "We zien vooral een daling van het aantal starters in die sectoren die extra zwaar door de crisis getroffen werden. Het is echter ook voor die sectoren erg belangrijk dat er nieuw bloed blijft instromen. Kandidaat-starters mogen dan ook niet afgeschrikt worden door wat er nu gebeurt. Zolang de huidige coronacrisis duurt, moeten ook starters in zwaar getroffen sectoren maximaal beroep kunnen doen op alle voorziene steunmaatregelen. We vragen op bepaalde fronten ook een verdere versterking en/of verlenging van die steunmaatregelen. Zo blijven we ten aanzien van de federale regering lobbyen voor en verlenging van het dubbel overbruggingsrecht, zodat het ook na 30 juni blijft doorlopen. Tegelijk eisen we een  aanpassing van de toekenningsvoorwaarden waarbij ook ondernemingen die minstens 70% omzetverlies lijden in aanmerking komen. Dit omzetverlies is dermate groot dat het quasi gelijk staat aan een sluiting. Veel ondernemers weten niet meer van welk hout pijlen maken en hebben deze steun absoluut nodig. Vandaag worden ze gedwongen om helemáál te sluiten, nul eigen omzet te genereren en met al hun stock te blijven zitten als ze het dubbel overbruggingsrecht willen krijgen. Wat hen voor verscheurende keuzes stelt en ook contraproductief is. Ook winkeliers die aan de criteria voldoen moeten voor deze maand (toch zeker tot en met 25 april) het dubbel overbruggingsrecht krijgen bij 70% of meer omzetverlies, ook wanneer ze nog klanten op afspraak ontvingen. Verder moeten de regeling voor de overbruggingskredieten en de tijdelijke werkloosheid wegens overmacht worden verlengd. Daarnaast moeten het Vlaamse Beschermingsmechanisme en het Brusselse equivalent blijven doorlopen zolang niet alle bedrijven opnieuw hun activteiten voluit kunnen hervatten."

"Uiteraard moeten nu ook de federale en regionale relanceplannen volop in de praktijk worden gebracht om onze economie weer op gang te trekken", voegt Danny Van Assche daar aan toe. "Gelukkig staan er elke dag nieuwe starters op om mee aan die relance te bouwen. Als zij er blijven in geloven, dan wij uiteraard ook."

PDF icon Download hier voor de volledige Startersatlas 2021
Bestand kmobarometerficheeerstekwartaal2021.docxBestand Download hier het overzicht met de voorlopige starterscijfers voor het eerste kwartaal van 2021...

Perscontact

Voor UNIZO:
Filip Horemans, woordvoerder
GSM: 0478/22 37 51 - E-mail: filip.horemans@unizo.be

Voor Graydon:
Eric Van Den Broele, Research & Devolopment Director
GSM: 0495/71 02 36 - E-mail: eric.vandenbroele@graydon.be